Anukampa Bharti 2025: महाराष्ट्र शासनाने अनुकंपा नियुक्ती संदर्भात एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि सर्वसमावेशक शासन निर्णय (GR) जारी केला आहे. यानुसार, राज्यात अनुकंपा तत्वावर तब्बल 10,000 पदे भरण्याचा शासनाचा मानस आहे.
17 जुलै 2025 रोजी सामान्य प्रशासन विभागाने जारी केलेल्या या नवीन जीआरमुळे आतापर्यंतचे तब्बल 45 वेगवेगळे जीआर रद्द झाले असून, भरती प्रक्रियेत सुसूत्रता आणि पारदर्शकता येणार आहे.
या निर्णयामुळे शासकीय सेवेत असताना निधन पावलेल्या कर्मचाऱ्यांच्या कुटुंबांना मोठा दिलासा मिळणार आहे. चला तर मग, या नवीन नियमावलीनुसार अनुकंपा भरतीसाठी कोण पात्र आहे, प्राधान्यक्रम कसा असेल, वयोमर्यादा, शैक्षणिक पात्रता आणि आवश्यक कागदपत्रे कोणती आहेत, हे सविस्तरपणे समजून घेऊया.
अनुकंपा नियुक्ती म्हणजे काय? (Anukampa Bharti 2025)
शासकीय सेवेत (गट-अ ते गट-ड) कार्यरत असलेल्या कोणत्याही अधिकारी किंवा कर्मचाऱ्याचा सेवेत असताना मृत्यू झाल्यास, त्यांच्या कुटुंबावर कोसळलेल्या आर्थिक संकटातून सावरण्यासाठी कुटुंबातील एका पात्र सदस्याला शासकीय सेवेत नोकरी दिली जाते. यालाच अनुकंपा नियुक्ती असे म्हणतात. कर्मचाऱ्याचा मृत्यू कार्यालयात, घरी किंवा इतर कोणत्याही ठिकाणी झाला तरीही त्यांचे कुटुंब या योजनेसाठी पात्र ठरते.
कोणत्या पदांवर नियुक्ती मिळते?
अनेकदा लोकांमध्ये असा गैरसमज असतो की, मृत कर्मचारी ज्या पदावर होता, तेच पद कुटुंबातील सदस्याला मिळते. मात्र, नवीन नियमांनुसार हे स्पष्ट करण्यात आले आहे की:
- अनुकंपा नियुक्ती ही केवळ गट-क (Group C) आणि गट-ड (Group D) संवर्गातील पदांवरच दिली जाते.
- जरी मृत कर्मचारी गट-अ किंवा गट-ब श्रेणीतील अधिकारी असले, तरी त्यांच्या वारसाला शैक्षणिक पात्रतेनुसार गट-क किंवा गट-ड मधीलच पद दिले जाईल. उच्च श्रेणीतील पदे थेट अनुकंपामधून भरली जात नाहीत.
कुटुंबातील सदस्यांचा प्राधान्यक्रम कसा असेल?
नवीन नियमावलीनुसार, नोकरीसाठी पात्र सदस्यांचा एक निश्चित प्राधान्यक्रम ठरवून देण्यात आला आहे. त्यानुसारच नियुक्तीसाठी विचार केला जातो.
- पती किंवा पत्नी: मृत कर्मचाऱ्याच्या पती किंवा पत्नीला पहिला हक्क असतो. त्यांना अर्ज करण्यासाठी इतर कोणाच्याही ‘ना हरकत प्रमाणपत्राची’ (NOC) गरज नसते.
- मुलगा किंवा मुलगी (अविवाहित/विवाहित): जर पती/पत्नी नोकरी करण्यास असमर्थ असतील किंवा त्यांनी हक्क सोडल्यास, मुलगा किंवा अविवाहित मुलीचा विचार केला जातो. यासाठी आईचे ना हरकत प्रमाणपत्र आवश्यक असते. विशेष म्हणजे, विवाहित मुलगी जर मृत कर्मचाऱ्यावर अवलंबून होती हे सिद्ध करू शकल्यास, ती सुद्धा पात्र ठरते.
- सून (Daughter-in-law): मृत कर्मचाऱ्याची पत्नी आणि मुलगा या दोघांनी ना हरकत प्रमाणपत्र दिल्यास सुनेला देखील नोकरी मिळू शकते.
- विधवा किंवा घटस्फोटित बहीण: जर वरीलपैकी कोणीही पात्र नसेल आणि मृत कर्मचाऱ्यावर अवलंबून असलेली विधवा किंवा घटस्फोटित बहीण असेल, तर तिचा विचार केला जातो.
- अविवाहित भाऊ किंवा बहीण: सर्वात शेवटी, जर कुटुंबात दुसरे कोणीही पात्र सदस्य नसेल, तर मृत कर्मचाऱ्याच्या अविवाहित भावाचा किंवा बहिणीचा विचार केला जातो. यासाठी कुटुंबातील इतर सर्व ज्येष्ठ सदस्यांचे ना हरकत प्रमाणपत्र बंधनकारक असते.
वयोमर्यादा आणि शैक्षणिक पात्रता
वयोमर्यादा:
- अर्ज करणाऱ्या उमेदवाराचे किमान वय 18 वर्षे पूर्ण असावे.
- कमाल वयोमर्यादा 45 वर्षे इतकी निश्चित करण्यात आली आहे.
- जर एखाद्या उमेदवाराने वयाच्या 44 व्या वर्षी अर्ज केला आणि प्रतीक्षा यादीत असताना त्याचे वय 45 पेक्षा जास्त झाले, तर कुटुंबातील दुसऱ्या पात्र सदस्याच्या नावे अर्ज हस्तांतरित करण्याची तरतूद आहे.
शैक्षणिक पात्रता:
- गट-क: या पदासाठी आवश्यक असलेली पदवी, टायपिंग आणि संगणक प्रमाणपत्र यांसारख्या सर्व शैक्षणिक आणि तांत्रिक अर्हता पूर्ण करणे बंधनकारक आहे. तथापि, टायपिंग आणि संगणक प्रमाणपत्रासाठी नियुक्तीनंतर दोन वर्षांची मुदत दिली जाते. या काळात प्रमाणपत्र सादर न केल्यास नोकरी जात नाही, पण वेतनवाढ रोखली जाते.
- गट-ड: गट-ड पदांसाठी साधारणपणे 10 वी पासची अट असते. मात्र, एखाद्या अपवादात्मक परिस्थितीत उमेदवाराची शैक्षणिक पात्रता कमी असल्यास (उदा. 9 वी पास), नियुक्ती प्राधिकाऱ्याला ही अट शिथिल करण्याचे विशेष अधिकार देण्यात आले आहेत.
आवश्यक कागदपत्रे आणि अर्ज प्रक्रिया
अनुकंपा नियुक्तीसाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रे सादर करणे आवश्यक आहे:
- विहित नमुन्यातील अर्ज.
- मृत कर्मचाऱ्याचे मृत्यू प्रमाणपत्र.
- अर्जदाराचा वयाचा पुरावा (जन्मदाखला, शाळा सोडल्याचा दाखला).
- शैक्षणिक पात्रतेची सर्व प्रमाणपत्रे.
- प्राधान्यक्रमानुसार आवश्यक असलेले ना हरकत प्रमाणपत्र (NOC).
- कुटुंबातील इतर सदस्य शासकीय नोकरीत नसल्याचे प्रतिज्ञापत्र.
अर्ज करण्याची मुदत:
कर्मचाऱ्याच्या मृत्यूनंतर तीन वर्षांच्या आत अर्ज करणे बंधनकारक आहे. काही अपवादात्मक परिस्थितीत, जिल्हाधिकाऱ्यांच्या विशेष परवानगीने आणखी दोन वर्षांची मुदतवाढ मिळू शकते. म्हणजेच, एकूण पाच वर्षांपर्यंत अर्ज करता येतो. पाच वर्षांनंतर मात्र कोणताही अर्ज विचारात घेतला जात नाही.
Kusum Solar Pump Scheme: शेतातील सोलर पंप खराब झालाय? 2 मिनिटांत मोबाईलवरून करा ऑनलाइन तक्रार!
भरतीचे प्रमाण आणि गट ‘ड’ साठी विशेष सूट
- शासनाच्या नियमांनुसार, प्रत्येक विभागातील रिक्त पदांपैकी 20% पदे ही अनुकंपा तत्वावर भरली जातात, तर उर्वरित 80% पदे सरळसेवा किंवा स्पर्धा परीक्षांद्वारे भरली जातात.
- मध्यंतरी शासनाने गट-ड (उदा. शिपाई) संवर्गातील पदे बाह्यस्रोताद्वारे (Outsourcing) भरण्याचा निर्णय घेतला होता, ज्यामुळे अनुकंपा उमेदवारांमध्ये चिंतेचे वातावरण होते. मात्र, या नवीन जीआरनुसार, या निर्णयाला दोन वर्षांची स्थगिती देण्यात आली असून, या दोन वर्षांत रिक्त होणारी गट-ड ची 20% पदे अनुकंपामधूनच भरली जाणार आहेत. हा एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि दिलासादायक निर्णय आहे.
हा नवीन आणि सर्वसमावेशक जीआर अनुकंपा नियुक्तीच्या प्रतीक्षेत असलेल्या हजारो कुटुंबांसाठी आशेचा किरण आहे. तुमच्या ओळखीत किंवा नातेसंबंधात असे कोणी गरजू कुटुंब असल्यास, त्यांच्यापर्यंत ही अचूक माहिती नक्की पोहोचवा.
आमची टीम दैनिक महाराष्ट्र ही एक माहितीपूर्ण वेबसाईट चालवते, जिथे भक्ती, राशिभविष्य, आरोग्य, जीवनशैली, नोकरी आणि शिक्षण अशा महत्त्वाच्या विषयांवर आम्ही वाचकांसाठी विश्वासार्ह व उपयोगी माहिती प्रदान करतो. आमचे ध्येय प्रत्येक वाचकापर्यंत दर्जेदार व प्रेरणादायी लेखन पोहोचवणे आहे.
